معرفي نشريه
علمی
پایداری و پویایی فقه اسلامی تا به امروز مرهون جهاد مبتنی بر مبانی مستحکم و تلاش های بی وقفه بزرگ مردانی است که در راه حفظ و نشر آن در طول قرن ها و اعصار از هیچ تلاشی فروگذاری نکرده اند. در همین راستا مجله فقه و تاریخ تمدن با افتخار از مقالات علمی و پژوهشی در دو حوزه فقه و حقوق و تاریخ تمدن و حقوق موضوعه ایران و کشورهای اروپایی جهت انتشار استقبال میکند. ملاک پذیرش مقالات رعایت شاخصهای مستخرج در صفحه راهنمایی تدوین و پذیرش مقالات میباشد.
مجله فقه و تاریخ تمدن دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد از قوانین منشور اخلاق نشر و مقالات (COPE) تبعیت می کند.
آخرین مقالات منتشر شده
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - بررسی موانع نظری اندیشه ی جمهوریّت و مردم سالاری از منظر فقه شیعه
مسعود حاج حسینیانشماره 4 , دوره 9 , زمستان 1402چکیده از منظر عقل و شریعت مقدّس اسلام حکومت در جهان از آن خداوند یکتاست زیرا او مالک و صاحب اختیار هستی است چه اینکه و لله ما فی السماوات و الارض و آنچه در آسمانها و زمین است از آن خداوند است و به مقتضای آیه شریفه ی انّی جاعل فی الارض خلیفه به هرکس که صلاح بداند تفویض چکیده کاملچکیده از منظر عقل و شریعت مقدّس اسلام حکومت در جهان از آن خداوند یکتاست زیرا او مالک و صاحب اختیار هستی است چه اینکه و لله ما فی السماوات و الارض و آنچه در آسمانها و زمین است از آن خداوند است و به مقتضای آیه شریفه ی انّی جاعل فی الارض خلیفه به هرکس که صلاح بداند تفویض میفرماید. حال با عنایت به اینکه در اکثر کشورهای جهان و از آن جمله بعضی از کشورهای اسلامی ،نوع حکومت و حاکم از طریق انتخابات مردمی تعیین می گردد این بحث ضروری می نماید که آیا در شریعت اسلام برای انتخابات و شرایط منتخبین و انتخاب کنندگان و سایر مباحث مربوط به این موضوع مهم، مبانی شرعی وجود دارد یا خیر؟ لذا در این مقاله پس از بررسی اجمالی تاریخچه میزان دخالت مردم در امر حکومت به بیان دیدگاه های مختلف در باب جمهوریّت با طرح دو دیدگاه جمهوریّت و مردم سالاری با هدف کارآمدی(مقبولیت) به این معنی که مردم در حکومت نقش دارند، اما نقشی ثانوی و کارآمد، به این معنا که چون حکومت بدون رضایت مردم نمی تواند کارهایش را پیش ببرد، مردم و لزوم حضور آنان در انتخابات وبه تعبیری دیگر بیعت ، مطرح می شود. وگرنه آنها حقی به عنوان انتخاب حاکم ندارند و در این موضوع اختیاری ندارند. به این معنا که مردم با انتخاب، گویی با حاکم معیّن، بیعت می کنند، نه تعیین و یا به عنوان داشتن حق تعیین سرنوشت (مشروعیت)به این معنا که اصل و اساس، حق انتخاب مردم است. لذا، آنچه موجب اختیار داری و مسئولیت حاکم و زیر دستانش می شود، انتخاب مردم است، به بررسی مسئله و اثبات نظریه ی صحیح پرداخته شده است و سپس با ذکر موانع نظری اندیشه جمهوریّت در دیدگاه قائلان به نصب، نظریه جمهوریّت با عنوان داشتن حق تعیین سرنوشت را به چالش کشیده شده است، عمده ترین این موانع عبارتند از: 1- نفی حاکمیّت خداوند 2- تفویض حق تصرّف و ولایت بر مردم 3- حاکمیّت داشتن اصل شورا بر اصل ولایت الهی 4- قانونگذاری توسط عوام مردم 5- غربی بودن نظریه ی انتخاب و جمهوریّت کلید واژه : انتخاب ، انتصاب ، مشروعیّت ، حکومت ، جمهوریّت ،ولایت ،ولی فقیه ، شور پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - اشتراکات جنبشهای مذهبی سرزمینهای شرقی خلافت عباسی
مهران زاهدیشماره 4 , دوره 9 , زمستان 1402از مهمترین جنبشهایی که علیه خلافت عباسی ایجاد شدند و توانستند پایه های خلافت عباسی را به لرزه در آورند، جنبش های مذهبی بودند.این جنبش ها یا از سوی علویانی ایجاد شد که جانشینی رسول اکرم( ص ) را شایسته امام علی (ع) و فرزندان آنها دانسته و بدین ترتیب خود را مستحق امامت و چکیده کاملاز مهمترین جنبشهایی که علیه خلافت عباسی ایجاد شدند و توانستند پایه های خلافت عباسی را به لرزه در آورند، جنبش های مذهبی بودند.این جنبش ها یا از سوی علویانی ایجاد شد که جانشینی رسول اکرم( ص ) را شایسته امام علی (ع) و فرزندان آنها دانسته و بدین ترتیب خود را مستحق امامت و خلافت بر مسلمین تلقی می کردند و توانستند زحمات زیادی برای خلافت عباسی ایجاد کنند و یا این جنبش ها توسط خوارجی به وقوع پیوستند که با الگوبرداری از شیوه خلیفه دوم، عمر بن خطاب در تعیین جانشین، امامت و تعیین خلیفه و امام را از طریق یک مجمع و به صورت شورایی می دانستند و موارد خاصی را مطرح می کردند.آنها حتی معتقد به خلافت بردگان و موالی و یا حتی زنان برای امامت و خلافت بر مسلمین بودند .آنان از این رهگذر توانستند نیروهای زیادی را هم برای قیام علیه خلافت عباسی جمع کنند و خلافت را در سراشیبی سقوط قرار دهند، به گونه ای که خلافت وقتی دوره اول خود را سپری کرد، دیگر آن قدرت اولیه خود را نداشته و این امر باعث ایجاد حکومت های مختلف مستقل و نیمه مستقلی از جمله طاهریان، صفاریان، آل بویه، زیاریان، سامانیان ، غزنویان و سلجوقیان در بدنه خلافت اسلامی و علی الخصوص در سرزمین های شرقی خلافت اسلامی شد.در این پژوهش در صدد آن هستیم که با استفاده از منابع کتابخانه ای و بصورت توصیفی و تحلیلی به بررسی و تبیین و تحلیل اشتراکات جنبش های مذهبی سرزمینهای شرقی خلافت عباسی بپردازیم.یافته های پژوهش نشان می دهد که این جنبش های مذهبی علیرغم اختلاف در آرا و عقاید و استراتژی ها و رویکردها دارای نقاط اشتراکی همچون عدم مشروعیت خلافت عباسی و تلاش برای براندازی آن، ایجاد حکومت اسلامی و اجرای عدالت و جهاد و امر به معروف و نهی از منکر بودند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - سیر تطور تقسیم حکم به احکام تکلیفی و احکام وضعی
طیبه بلوردیشماره 4 , دوره 9 , زمستان 1402احکام شرعی و قوانین مرتبط با افعال و وظایف انسان، داراي تقسيمات متعدد است. از بین این اقسام، تقسیم حکم به دو نوع تکلیفی و وضعی، از كاربرد بيشتري برخوردار است و از دیر زمان این مسئله مورد عنایت فقیهان بوده است. احکام تکلیفی بی¬واسطه و مستقیم وظایف انسان را بیان میکنند؛ چکیده کاملاحکام شرعی و قوانین مرتبط با افعال و وظایف انسان، داراي تقسيمات متعدد است. از بین این اقسام، تقسیم حکم به دو نوع تکلیفی و وضعی، از كاربرد بيشتري برخوردار است و از دیر زمان این مسئله مورد عنایت فقیهان بوده است. احکام تکلیفی بی¬واسطه و مستقیم وظایف انسان را بیان میکنند؛ احکام وضعی غیرمستقیم به وظایف انسان مربوطاند؛ در بین قدما از فقیهان تقسیم¬بندی احکام و حقیقت حکم شرعی بدین شکل رایج نبود، این نوشتار با هدف سیر تحول تقسیم احکام به احکام تکلیفی و احکام وضعی بین اصولیان و فقیهان انجام شده و تاریخ آن از اصولیان متقدم تا معاصر را بررسی خواهد کرد. پژوهش انجام شده، نشان می¬دهد که تقسیم احکام به تکلیفی و وضعی از زمان علامه حلی صورت گرفته و فقیهان بعد هم آن را پذیرفته و پیروی کرده¬اند، پس از آن اصولیان در مصاديق حکم وضعي و رابطه بين اين دو حکم که جعل مستقل و يا انتزاعي دارند، اختلاف نظر دارند. . . . . . . / . . . . . . . . . . . . . . احکام شرعی و قوانین مرتبط با افعال و وظایف انسان، داراي تقسيمات متعدد است. از بین این اقسام، تقسیم حکم به دو نوع تکلیفی و وضعی، از كاربرد بيشتري برخوردار است و از دیر زمان این مسئله مورد عنایت فقیهان بوده است. احکام تکلیفی بی¬واسطه و مستقیم وظایف انسان را بیان میکنند؛ احکام وضعی غیرمستقیم به وظایف انسان مربوطاند؛ در بین قدما از فقیهان تقسیم¬بندی احکام و حقیقت حکم شرعی بدین شکل رایج نبود،این نوشتار با هدف سیر تحول تقسیم احکام به احکام تکلیفی و احکام وضعی بین اصولیان و فقیهان انجام شده و تاریخ آن از اصولیان متقدم تا معاصر را بررسی خواهد کرد. . . . . . . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تمهید گسترش در قلمروی سیرهی عقلا در تقلید؛ «رجوع جاهل به عالم»
محمدامین حاکمی یاسین پورعلی مصطفی امانیشماره 4 , دوره 9 , زمستان 1402رجوع جاهل به عالم به عنوان مبنایی عقلایی در تایید تقلید بوده است و بار اثبات تقلید را هم واره در کنار ادله ی روایی به دوش کشیده است. لکن با نظر به ادلهی نقلی، ظرفیت های عظیمی رخ می نماید که تعالی بخشیدن به مبنای موجود برای تقلید، یعنی رجوع جاهل به عالم را ضروری می چکیده کاملرجوع جاهل به عالم به عنوان مبنایی عقلایی در تایید تقلید بوده است و بار اثبات تقلید را هم واره در کنار ادله ی روایی به دوش کشیده است. لکن با نظر به ادلهی نقلی، ظرفیت های عظیمی رخ می نماید که تعالی بخشیدن به مبنای موجود برای تقلید، یعنی رجوع جاهل به عالم را ضروری می نماید. همواره در بیان مبنای تقلید این گزاره مطرح بوده است که لزوم تقلید از لزوم رجوع جاهل به عالم ناشی می شود. بنای عظیم اجتهاد و تقلید در تاریخ شیعه، بر چنین گزاره ای تکیه زده است. هرچند نقش آیات و احادیث در تثبیت مبانی تقلید بی بدیل است، لکن گزاره ی فوق که از سیره ی عقلا استقراض شده است، جایگاهی اساسی دارد. پژوهش حاضر با ارائه ی نوینی از مبنای رجوع جاهل به عالم، سعی در تکامل بخشیدن به مبنای تقلید دارد. مساله ی این پژوهش، یافتن نتایجی است که از به کار بستن ادله ی نقلی در بارور ساختن سیره ی عقلا حاصل می آید. لذا، ابتدائا سیره ی عقلا در تقلید مورد بررسی واقع شده است و سپس مبنایی همسو تر با اصل ولایت به دست خواهد آمد. اکتفا به سیره ی عقلا در تقلید، باعث به حاشیه رانده شدن ادله ی نقلی و ظرفیت های بی بدیل آن در توسعه ی مفهوم تقلید شده است. سخن این پژوهش، در باب توسعه بخشیدن به باب تقلید، با توجه به پیشینه ی رجوع جاهل به عالم و استفاده از ادله ی نقلی گوهر بار در بارور ساختن آن است. پژوهش حاضر رسالت خود را با استفاده روش توصیفی - تحلیلی محقق خواهد کرد. آن چه از این پژوهش منتج خواهد شد و مبنایی نو و نظام ساز در تقلید ارائه خواهد کرد، رجوع مکلف به ولی است. نتیجه آن که به صرف اعلمیت، شرط نیست و حتی میتوان اعمال ولایت هر چه بیشتر را شرط در رجوع دانست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - جایگاه پیشینه خصومت و نزاع در عقد صلح
مجتبی مسعودیشماره 4 , دوره 9 , زمستان 1402از منظر فقهاء امامیه مشروعیت عقد صلح مشروط به سبق خصومت نیست. از طرفی، آن را عقدی مستقل و اصیل میدانند که در احکام و شرائط تابع هیچ یک از عقود دیگر نیست. لذا این عقد میتواند فوائد بیشتر عقود و ایقاعات شناخته شده یا حتی قراردادهای نوپیدائی را که تحت هیچ یک از عقود دیگر چکیده کاملاز منظر فقهاء امامیه مشروعیت عقد صلح مشروط به سبق خصومت نیست. از طرفی، آن را عقدی مستقل و اصیل میدانند که در احکام و شرائط تابع هیچ یک از عقود دیگر نیست. لذا این عقد میتواند فوائد بیشتر عقود و ایقاعات شناخته شده یا حتی قراردادهای نوپیدائی را که تحت هیچ یک از عقود دیگر جای نمیگیرد به بار آورد. نباید چنین انگاشت که ظهور لغوی و متفاهم عرفی واژة صلح اقتضای سبق خصومت دارد چرا که دلیل بر مشروعیت عقد صلح منحصر در ادلهای که واژة صلح در آنها به کار رفته نیست. تعاریف فقهای پیشین برای عقد صلح که مشروعیت صلح را به جهت رفع خصومت میدانند نیز افادة انحصار عقد صلح در جهت رفع خصومت نمیکند چرا که در این تعاریف فقط اشاره به حکمت مشروعیت شده نه علت آن. مشروعیت صلح ابتدائی به معنای بر هم زدن نظم قوانین حاکم بر معاملات نیست بلکه راه کاری ویژه برای در چارچوب قرار دادن معاملات نوظهور در حیطة شریعت است و از طرفی با مشروعیت صلح ابتدائی توقیفیت عقود نیز حفظ شده و انحصار معاملات در عقود متعارفه شکسته نخواهد شد.در این مقاله با روش تحلیلی استنادی به ادله مرتبط با عقد صلح پرداخته و به این نتیجه رسیده ایم که در مشروعیت عقد صلح سابقه خصومت دخلی ندارد ،از این رهگذر امکان مشروعیت بخشی به عقود نو ظهور نیز فراهم می آید مثل مشروعیت بیمه ،بیع زمانی و قداردادهای آتی و بسیاری عقود دیگر که مخالفتی هم با قواعد عمومی باب معاملات هم نداشته باشند .شاید حکمت اینکه فقیهان شیعه عقد صلح را عقدی مستقل تلقی کرده و آن را تابع عقود دیگر ندانسته اند در راستای توجه به نکته دخالت نداشتن پیشینه خصومت در عقد صلح بوده است اما اهل سنت عقد صلح را تابع عقود دیگر میدانند و صلح ابتدائی را مشروع نمی دانند پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - واکاوی طریقت مولویه در دوره عثمانی از زمان ظهور عثمانیها تا پایان دوره سلطان احمد اول
معصومه درسارشماره 4 , دوره 9 , زمستان 1402مولویه یکی از طریقتهای تأثیرگذار در تاریخ امپراتوری عثمانی بود که با سیاست نزدیک شدن به طبقات عالی، ارکان دولتی، و برقراری روابط تعاملی با آنان از جایگاه خاصی در قلمرو عثمانی برخوردار شد. بدین ترتیب مولویه قدرت گرفته و با سازگاری با اهداف سیاسی و مذهبی عثمانیها، توان چکیده کاملمولویه یکی از طریقتهای تأثیرگذار در تاریخ امپراتوری عثمانی بود که با سیاست نزدیک شدن به طبقات عالی، ارکان دولتی، و برقراری روابط تعاملی با آنان از جایگاه خاصی در قلمرو عثمانی برخوردار شد. بدین ترتیب مولویه قدرت گرفته و با سازگاری با اهداف سیاسی و مذهبی عثمانیها، توانست مدتها در تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دوره عثمانی ایفای نقش کند. خواست بنیادی پژوهش حاضر، واکاوی مناسبات مولویه با دولت عثمانی تا پایان دوره سلطان احمد اول میباشد. روش تحقیق در این پژوهش روش توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات نیز کتابخانهای است. نتایج و یافتههای این پژوهش نشان میدهد که از نخستین سالهای تأسیس دولت عثمانی، میان این دولت و طریقت مولویه مناسباتی وجود داشته است و رهبران این طریقت با نفوذ در دستگاه حکومتی عثمانی و ایجاد روابط تعاملی با حکمرانان عثمانی باعث انتشار اصول و عقاید مولویه در سراسر قلمرو عثمانی گشتند. چون مولویه موضع سیاسی بر علیه دولت عثمانی در پیش نگرفت و با مذهب عثمانی نیز عجین گشت، بنابراین جز در موارد بسیار نادر مورد سختگیری عثمانیها واقع نشد و مدتها پیوند ناگسستنی با دولت عثمانی برقرار نمود. واژگان کلیدی: مولویه، عثمانی، آناطولی، مناسبات، تعامل. مولویه یکی از طریقتهای تأثیرگذار در تاریخ امپراتوری عثمانی بود که با سیاست نزدیک شدن به طبقات عالی، ارکان دولتی، و برقراری روابط تعاملی با آنان از جایگاه خاصی در قلمرو عثمانی برخوردار شد. بدین ترتیب مولویه قدرت گرفته و با سازگاری با اهداف سیاسی و مذهبی عثمانیها، توانست مدتها در تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دوره عثمانی ایفای نقش کند. خواست بنیادی پژوهش حاضر، واکاوی مناسبات مولویه با دولت عثمانی تا پایان دوره سلطان احمد اول میباشد. روش تحقیق در این پژوهش روش توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات نیز کتابخانهای است. نتایج و یافتههای این پژوهش نشان میدهد که از نخستین سالهای تأسیس دولت عثمانی، میان این دولت و طریقت مولویه مناسباتی وجود داشته است و رهبران این طریقت با نفوذ در دستگاه حکومتی عثمانی و ایجاد روابط تعاملی با حکمرانان عثمانی باعث انتشار اصول و عقاید مولویه در سراسر قلمرو عثمانی گشتند. چون مولویه موضع سیاسی بر علیه دولت عثمانی در پیش نگرفت و با مذهب عثمانی نیز عجین گشت، بنابراین جز در موارد بسیار نادر مورد سختگیری عثمانیها واقع نشد و مدتها پیوند ناگسستنی با دولت عثمانی برقرار نمود. پرونده مقاله
پربازدیدترین مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - حقوق مکتسبه در برخی ابواب فقه (احیای اموات ، حق شفعه، نکاح، وکالت، جهاد)
ناصر گروسی ابوالحسن مجتهد سلیمانیشماره 2 , دوره 5 , تابستان 1398درمعنای عام، حقوق مکتسبه به حقوقی گفته می شود که شهروندان بر پایه مصوبات پارلمانی یا برنامه های سیاسی، اجتماعی وفرهنگی کسب کردهاند . بر این اساس می توان گفت تمام حقوقی که قانون گذار در قوانین اساسی، عادی وسایر مقررات وبرنامه های خود برای شهروندان درنظر گرفته، حقوق مکتس چکیده کاملدرمعنای عام، حقوق مکتسبه به حقوقی گفته می شود که شهروندان بر پایه مصوبات پارلمانی یا برنامه های سیاسی، اجتماعی وفرهنگی کسب کردهاند . بر این اساس می توان گفت تمام حقوقی که قانون گذار در قوانین اساسی، عادی وسایر مقررات وبرنامه های خود برای شهروندان درنظر گرفته، حقوق مکتسبه میباشد. حقوق مکتسبه از دو واژه حقوق و مکتسبه تشکیل یافته است. واژه حقوق در زبان فارسی واجد معانی مختلفی می باشد. دکتر کاتوزیان چهار معنی را از حقوق ارائه می کند. 1- حقوق مجموع قواعدی است که برای اشخاص از این جهت که در اجتماع هستند حکومت می کند. 2- حقوق جمع حق است حق امتیازی است که هر کسی در اجتماع در برابر دیگران دارد و توان خاصی به او می بخشد مثل حق حیات، حق آزادی. 3- حقوق به معنی حقوق کارمندان دولت یا دستمزد کارکنان است. 4- حقوق یعنی علم حقوق و آن دانشی است که به تحلیل قواعد حقوقی می پردازد. از آنجا که مهمترین دلیل ومبنای حق مکتسب ، دلیل عقلی می باشد. از این جهت حقوق مکتسبه اشخاص نیز قبل از ظهور اسلام که در اثر روابط اجتماعی وقراردادهای خصوصی بوجود آمده بود مورد احترام وصیانت قرار گرفته است واسلام آنها را تحت عنوان احکام امضایی مورد تایید قرار داده است. احکام امضایی بیشتر در ابواب فقهی، عقود، ایقاعات واحکام مطرح است .وموضوعات مذکور نیز قبل از صدر اسلام در عرف وعادت جامعه وجود داشته وموجب دوام و قوام نظام های حقوقی وسیاسی جوامع قبل از اسلام بوده ولذا حقوق ناشی از آن خصوصاً حقوق مکتسبه اشخاص مانند حق مالکیت که اشخاص قبل از اسلام بدست آورده اند وسایر آثار ناشی از روابط حقوقی مانند نکاح و... مورد احترام وپذیرش قرار گرفته است. اصول وقواعد فقهی از جمله مواردی است که فقها با کمک واستناد به آن اقدام به شناسایی این حقوق نمودهاند. مانند اصل استصحاب، قاعده عقاب بلابیان و ... علاوه بر اصول وقواعد فقهی در باب های مختلف فقه نیز مصادیق حقوق مکتسبه مورد شناسایی قرار گرفته. مانند احیای اراضی موات، حق شفعه، نکاح ، وکالت،جهاد و.... پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بررسی اعتبار و کارایی قاعده ی ملازمه در فقه و حقوق
هدایت الله حسین زاده هرمز اسدی کوهباد سید حسن حسینی گودرز شاطریشماره 3 , دوره 4 , پاییز 1397شارع مقدّس به منظور حفظ حقوق و انتظام امور، در فقه و قواعد فقهی و دادرسی های قضایی ، اعم از حقوقی و کیفری و تحقق دادرسی عادلانه، قوانین و قواعدی را وضع نموده است . یکی از این قواعد مهم قاعده ی ملازمه میان حکم عقل و حکم شرع است . و مرکب از دو جزء می باشد .یکی ملازمه اصل چکیده کاملشارع مقدّس به منظور حفظ حقوق و انتظام امور، در فقه و قواعد فقهی و دادرسی های قضایی ، اعم از حقوقی و کیفری و تحقق دادرسی عادلانه، قوانین و قواعدی را وضع نموده است . یکی از این قواعد مهم قاعده ی ملازمه میان حکم عقل و حکم شرع است . و مرکب از دو جزء می باشد .یکی ملازمه اصل یعنی هر چه را عقل درک کند شرع نیز آن رادرک می کند و دیگری ملازمه ی فرع یعنی هرچه را شرع حکم کند عقل آن را می پذیرد . این معنا در بدو امر مواردی از شک و تردید را به ذهن می آورد . زیرا بدیهی است که در بسیاری از موارد شرع احکامی دارد که عقل را در آنها راهی نیست. با توجّه به این موارد شک و تردید، اصولیین این قاعده را چنین توجیه کرده اند که اگر چه در بعضی مواردعقل از درک حقایق قاصر است و حکمی ندارد ولی اگر فرض کنیم که دید عقل کامل بود و بر مصالح و مفاسدی که شرع می بیند اطلاع می یافت او نیز چون شرع حکم می کرد. این که اعتبار و کارایی قاعده ی ملازمه در فقه و حقوق چیست ؟ سوال اصلی است که نوشتار حاضر به شیوه ی توصیفی،تحلیلی و به روش کتابخانه ای به بیان و بررسی آن اهتمام دارد و از این رهگذر بر حسب اراده ی فقها وحقوق دانان می تواند در هر دو حوزه فقه و حقوق و ... کاربرد داشته باشد.قاعده ی ملازمه میان حکم عقل و شرع مورد قبول و اتفاق فقها وحقوقدانان است. وجود مصادیق فراوان از اعمال این قاعده در فقه و حقوق ایران حکایت از وجود این واقعیت دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - بررسی تعارض قاعده فراش و آزمایش ژنتیک از منظر فقهی و حقوقی
رضاعلی کرمی الهام توحیدی نژادشماره 3 , دوره 5 , پاییز 1398قاعده فراش از قواعد مهم فقهی است که در عقد ازدواج و ارث کاربرد دارد. قاعده فراش از حدیث نبوی والولد الفراش و العاهر للحجر گرفته شده است. بموجب این قاعده فرزند متولد شده از زن با فرض تحقق شروط فراش ملحق به مردی می شود که با او زندگی رسمی دارد و زناکار بهره ای از او نخواه چکیده کاملقاعده فراش از قواعد مهم فقهی است که در عقد ازدواج و ارث کاربرد دارد. قاعده فراش از حدیث نبوی والولد الفراش و العاهر للحجر گرفته شده است. بموجب این قاعده فرزند متولد شده از زن با فرض تحقق شروط فراش ملحق به مردی می شود که با او زندگی رسمی دارد و زناکار بهره ای از او نخواهد داشت. قاعده فراش، تنها در هنگام شک جاری میشود و در صورت قطع کاربردی ندارد. آزمایش ژنتیک هم از ادلهی اثبات و نفی ولد به شمار میرود که در دو دهۀ اخیر مورد توجه قرار گرفته است. با پیشرفت گسترده دانش ژنتیک و علوم آزمایشگاهی، امکان شناخت بیشتر ماده حیاتی سلولی یعنی DNA فراهم شده است تا آنجا که در تشخیص هویت افراد، تعیین جنسیت و بررسی رابطه نسبی بین افراد به لحاظ کشف واقع امری مسلم و غیر قابل انکار است. هدف از انجام این تحقیق بررسی تعارض اماره فراش و آزمایش DNA از منظر فقهی و حقوقی است. این تحقیق به صورت توصیفی-کتابخانهای انجام گرفته است. اماره فراش اماره قانونی است و اماره ژنتیک اماره قضائی است و در صورت تعارض این دو، اماره قضائی بر اماره قانونی مقدم است اما با این حال اماره فراش مبتنی بر یک مصلحت اجتماعی است که تزلزل آن موجب فروپاشی نظام خانوادگی است، و هدف شارع نیز بنیان گذاری قاعده فراش حفظ عفت خانوتدهی است اما سایر روش های نوین اثبات نسب تنها به جنبه ی مادی مسئله پرداخته و از بعد معنوی این امر غافل بوده است. به همین دلیل دست از قاعده کلی شسته و غلبه نکردن امارات قضائی را بر اماره فراش مبنای تدوین مواد ۱۱۵۸ تا ۱۱۶۳ قرار داده است. بنابراین آزمایش ژنتیک نمی تواند به خودی خود و مستقلا در اثبات نسب مورد مراجعه قرار گیرد و بدون وجود شرایط اماره فراش نمی توان به آزمایش ژنتیک برای وجود نسب اعتنا کرد. در صورت وجود اماره فراش این امره اماره فراش است که نسب را اثبات می کند نه آزمایش ژنتیک. به همین دلیل، در موارد تحقق اماره فراش مراجعه با آزمایش ژنتیک برای اثبات برخی دعاوی فرعی مانند احتمال عوض شده نوزادان می تواند راهگشا باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - عوامل زوال حکومتها از دیدگاه قرآن؛ نمونهی تاریخی، حکومت صفویه
مهدیه آتشگهشماره 2 , دوره 1 , تابستان 1394هر حکومت در طول حیات خود مراحلی را طی میکند و در پایان به سراشیبی انحطاط میافتد، مرحلهای که به عقیدهی برخی محققان، هر حکومت ناگزیر از گذشتن از آن است و این مرحله آخرین مرحلهی حیات حکومتها محسوب میشود؛ اما این بدان معنا نیست که انحطاط، بدون دلیل و ناگهانی رخ دهد؛ چکیده کاملهر حکومت در طول حیات خود مراحلی را طی میکند و در پایان به سراشیبی انحطاط میافتد، مرحلهای که به عقیدهی برخی محققان، هر حکومت ناگزیر از گذشتن از آن است و این مرحله آخرین مرحلهی حیات حکومتها محسوب میشود؛ اما این بدان معنا نیست که انحطاط، بدون دلیل و ناگهانی رخ دهد؛ بلکه هر حکومت به خودی خود و بر اساس ویژگیهای حکومتها، خود به خود زمینههای زوال را فراهم میآورد و در نتیجهی آن عوامل منحط میشود. عوامل سقوط در خود حکومتها نهفته است؛ در نظامهای اجتماعی، در فکر مردم و حکام و در اخلاق و رفتار آنها و هرگونه تغییر منفی در آنها زمینهی نابودی را فراهم میآورد. آینهی قرآن، حکومتهای بسیاری را به ما نشان میدهد که هر کدام با وجود عواملی نابود شدهاند و آن علل و عوامل را برای عبرت آیندگان یادآور میشود؛ عواملی که در طول تاریخ تکرار میشوند و حکومتهای بسیاری به آن گرفتار آمده و نابود میشوند. نمونهی آن حکومت صفویه است؛ که قرنها پس از ثمود، عاد، لوط، فرعون و دیگران با همان عواملی نابود شد که حکومتهای نامبرده، نابود شده بودند؛ عواملی مانند ظلم، فساد، غرور و تفاخر، اختلافهای داخلی و تفرقه و عدم اطاعت از رهبر. نگارنده در این نوشتار، نخست به بررسی عوامل زوال در قرآن پرداخته و پس از بیان آنها، این عوامل را در حکومتی ایرانی مورد بررسی قرار داده است تا مشخص شود، دلایل گوناگونی که قرآن برای زوال حکومتها عنوان میکند قابل تعمیم در سایر حکومتها نیز میباشد یا خیر. نمونهی تاریخی انتخاب شده در این مقاله، حکومت صفویه میباشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - در آمدی بر نقش مایه طاووس در فرهنگ وتمدن ایرانی اسلامی
پروین رنجبرشماره 2 , دوره 6 , تابستان 1399با نگاهی گذرا به آثار تاریخی ، ادبی و هنری در می یابیم که نماد و نقش پرنده در زندگی فکری و اجتماعی ایرانیان از جایگاه مهمی برخوردار است.نقش پرندگان در افسانه ها و داستانهای ایرانی بسیار پر رنگ بوده است. ازجمله پرندگانی که در دوره باستان واسلام جایگاه ویژه ای را به خود ا چکیده کاملبا نگاهی گذرا به آثار تاریخی ، ادبی و هنری در می یابیم که نماد و نقش پرنده در زندگی فکری و اجتماعی ایرانیان از جایگاه مهمی برخوردار است.نقش پرندگان در افسانه ها و داستانهای ایرانی بسیار پر رنگ بوده است. ازجمله پرندگانی که در دوره باستان واسلام جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است طاووس می باشد.نقش طاووس همراه با درخت زندگی جایگاه مهمی را در هنر ایرانی به خود اختصاص داده است.این نقش اغلب با مفاهیم مذهبی همراه می باشد .نقش طاووس نه تنها به عنوان نقش نمادین در آثار هنری دوره اسلامی به کار گرفته شده است بلکه در دوره باستان وبه ویژه در آیین زردشت به عنوان مرغی مقدس مورد توجه بوده است.به همین جهت علاوه بر معانی نمادین و عمیق مذهبی بر روی سفال ، پارچه، فرش ، سردر مساجد و بازار ها و ... هم کاربرد زیادی داشته است.پژوهش حاضر سعی دارد به نماد و نقشمایه طاوس و حضور آن در آثار هنری ایرانی اسلامی را مورد بررسی قرار دهد این پژوهش به لحاظ ماهیت از نوع توصیفی – تحلیلی می باشد و به روش کتابخانه ای صورت گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - ضرورت بصیرت افزایی عمومی در دفاع غیرعامل از منظر فقه امامیه
حمیده محیط آبادی ابوالحسن سلطانی حسین احمریشماره 2 , دوره 9 , تابستان 1402پدافند که همتراز با واژه دفاع می باشد اقداماتیست جهت مقابله با حمله و تهاجم دشمن که شامل انواع و اقسام اقدامات دفاعی از جمله پدافند غیرعامل: دفاع بدون سلاح وپدافند عامل: دفاع با سلاح میباشد.جایگاه معنوی و مادی جمهوری اسلامی ایران در معادلات منطقه ای و بین المللی باعث شد چکیده کاملپدافند که همتراز با واژه دفاع می باشد اقداماتیست جهت مقابله با حمله و تهاجم دشمن که شامل انواع و اقسام اقدامات دفاعی از جمله پدافند غیرعامل: دفاع بدون سلاح وپدافند عامل: دفاع با سلاح میباشد.جایگاه معنوی و مادی جمهوری اسلامی ایران در معادلات منطقه ای و بین المللی باعث شده تا همواره مورد توجه و تهدیدهای بسیار از سوی قدرت های بزرگ باشد. وظیفه خطیر و حیاتی ما در دنیایی اینچنین پر چالش مملو از منازعات و مناقشات، مصون سازی کشور از طریق بالا بردن قدرت کشور در تمام زمینه های لازم است. مصداق بارز آیه شریفه وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ، ما موظف هستیم که آمادگی های لازم را اعم از پدافند عامل و غیرعامل است را به منظور دستیابی به پیروزی، امنیت و صلح پایدار فراهم سازیم.یکی از مهمترین و اصلی ترین سرمایه های یک کشور نیروی انسانی آن سرزمین است. به همین دلیل در عرصه نبرد جهان امروز بیشترین رویکرد منعطف به جنگ نرم و تهاجم فرهنگی است که روی باورهای عمومی همین سرمایه های مهم هدفگذاری میکند. مسلم است که برای دشمن جذب یک سرباز بیشتر آن هم از جبهه رو به رو بسیار کم هزینه تر و سودمندتر از کشتن و حذف او از میدان نبرد است. و میانبریست مطمئن و راحت برای رساندن او به هدفش که غلبه و شکست طرف مقابل است.در این نوشتار برخی تهدیدات ناشی از جنگ نرم را که تاثیرات مستقیم بر افکار و رفتار مردم در جامعه اسلامی ایران دارد را مورد بررسی قرار داده و یکی از مهمترین راه های مقابله با آن را که بصیرت افزایی عمومی در سطح جامعه است را با بهره گیری از قواعد فقهی همچون قاعده مصلحت نظام که حفظ و حراست از کیان کشور اسلامی و مسلمین از هجوم دشمنان اسلام را واجب می داند و رهیافت های قرآنی چون آیه 141 سوره نساء وَلَن یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً: خداوند هرگز بر [زیان] مؤمنان براى کافران راه [تسلطى] قرار نداده است. که مضمون آن اینچنین است که کافران از هیچ نظر چه سیاسى و چه فرهنگى و اقتصادى بر افراد باایمانى که ملتزم به لوازم ایمانشان هستند چیره نخواهند شد چون این حکمت خداوند است. پس بدرستی هرگاه آنها بر مسلمانان پیروز شده اند به این دلیل است که بسیارى از مسلمانان وظایف و رسالتهاى خویش را فراموش کردهاند. و یا به درستی انجام نداده اند. مورد بررسی قرار دادیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - آثار تخلف از شرط فعل منفی
حامد اشرفی پور سید ابراهیم حسینی محمود قیوم زادهشماره 1 , دوره 5 , بهار 1398در حقوق قراردادها از شرط به عنوان نهادی که اثر اصلی خود را از عقد می گیرد یاد می کنند به این صورت که اثر عقد و شرط در یکدیگر منعکس می شود . طرفین عقد ، هنگام انعقاد قرارداد جایزند با توجه به برخی مبانی قرارداد ، در ضمن آن برخی شروط را حاکم کنند ؛ نوعی از این شروط ،" شرط چکیده کاملدر حقوق قراردادها از شرط به عنوان نهادی که اثر اصلی خود را از عقد می گیرد یاد می کنند به این صورت که اثر عقد و شرط در یکدیگر منعکس می شود . طرفین عقد ، هنگام انعقاد قرارداد جایزند با توجه به برخی مبانی قرارداد ، در ضمن آن برخی شروط را حاکم کنند ؛ نوعی از این شروط ،" شرط فعل منفی" می باشد که بر اساس آن متعهد ملزم می شود انجام برخی افعال را ترک کند . مسئله ای که در اینجا قابل طرح است این است که اگر متعهد از این تعهد سرپیچی کند قرارداد چه سرانجامی خواهد یافت؟در این باره نظریات مختلفی ارائه شده است ؛ برخی از حقوق دانان معتقدند که عقد بدوا و بدون نیاز به اجبار متعهد ، قابل فسخ می گردد. در مقابل عده ای دیگر بر این نظرند که ابتدا اجبار متعهد ضروریست و در صورت عجز و نافرمانی وی عقد قابل فسخ می گردد . لکن در نقد این نظر باید گفت که اجبار متعهد در نقض تعهدات منفی آنی امکان ندارد زیرا کاری که نمی بایست ، صورت گرفته است . در نتیجه اجبار متعهد تنها در نقض تعهدات منفی مستمر ممکن است .در مقاله ی پیش رو سعی بر آن است تا با ذکر و نقد دیدگاههای مختلف در این باره تصویر واضحی از وضعیت عقد پس از نقض شرط فعل منفی ارائه دهیم.مسئله اصلی در این تحقیق رفع ابهام از جنبه های مجهول آثار تخلف از شرط فعل منفی حقوقی شامل مسئولیت مشروط علیه ، وضعیت عمل حقوقی لاحق و حقوق مشروط له پس از وقوع تخلف از سوی مشروط علیه می باشد.قانون مدنی در خصوص شرط فعل فقط به بیان ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل مثبت پرداخته یعنی آنگاه که شرط شده باشد مشروط علیه عملی را به صورت فعل مادی یا حقوقی انجام دهد و او از انجام شرط سر باز زند.اما در خصوص ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل منفی حقوقی سخنی به میان نیاورده که این امر موجب بروز مشکلاتی در عمل (رویه قضایی) گردیده که باعث تضییع حقوق اشخاص و صدور آراء مخالف با قانون گردیده است.بنابراین مسئله اساسی آن خواهد بود که در صورت تخلف مشروط علیه از شرط فعل منفی حقوقی وضعیت عمل حقوقی لاحق از نظر صحت و بطلان چه خواهد بود؟ پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - اقدامات حین فسخ و خاتمه و آثار ناشی از آندو در قراردادهای پیمانکاریطرق انحلال قراردادهای پیمانکاری
زهرا قدسی خواه مجتبی زاهدیانشماره 2 , دوره 3 , تابستان 1396طرق انحلال قراردادهای پیمانکاری دو مورد فسخ و خاتمه میباشند که به دلیل تفاوت در ایجاد اسباب فسخ و خاتمه، تبعاً آثار آن دو با یکدیگر متفاوت خواهد بود؛ چراکه عمدتاً در فسخ قراردادهای پیمانکاری تخلفی از ناحیهی پیمانکار صورت میگیرد، حال آن که در خاتمه، پیمانکار مرتکب تخ چکیده کاملطرق انحلال قراردادهای پیمانکاری دو مورد فسخ و خاتمه میباشند که به دلیل تفاوت در ایجاد اسباب فسخ و خاتمه، تبعاً آثار آن دو با یکدیگر متفاوت خواهد بود؛ چراکه عمدتاً در فسخ قراردادهای پیمانکاری تخلفی از ناحیهی پیمانکار صورت میگیرد، حال آن که در خاتمه، پیمانکار مرتکب تخلف نگردیده است؛ بنابراین قطعاً پیمانکار باید آثار زیانبار ناشی از فسخی را که به دلیل سهلانگاری او صورت گرفته، متحمل شود. گفتنی است آثار فسخ قراردادهای پیمانکاری و اقدامات لازم آن در ماده 47 شرایط عمومی پیمان و نیز آثار خاتمهی پیمان و اقدامات لازم آن در ماده 48 شرایط عمومی پیمان بیان شده است. مطابق این مواد از شرایط عمومی پیمان، قبل از فسخ و یا خاتم و تبعاً جاری شدن آثار آنها، ترتیباتی باید انجام گیرد که شرح و بسط آنها در این مقاله خواهد آمد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - تاملی در چگونگی تعامل و تعاضد صلاح الدین ایوبی با شیعیان اسماعیلی و امامی
مهری خوش چهره بشری دلریش شهربانو دلبریشماره 1 , دوره 6 , بهار 1399هدف از مقاله حاضر تاملی در چگونگی تعامل و تعاضد صلاح الدین ایوبی با شیعیان اسماعیلی و امامی می باشد. به نظر می رسد اغلب مورخان این دوره، میان اندیشههای بدعتآلود شیعیان اسماعیلی، با عقاید امامیه تمییز قائل شدهاند. بیشتر آنها همچون سبط ابنجوزی، ابنخلکان و غیره، متأثر از ع چکیده کاملهدف از مقاله حاضر تاملی در چگونگی تعامل و تعاضد صلاح الدین ایوبی با شیعیان اسماعیلی و امامی می باشد. به نظر می رسد اغلب مورخان این دوره، میان اندیشههای بدعتآلود شیعیان اسماعیلی، با عقاید امامیه تمییز قائل شدهاند. بیشتر آنها همچون سبط ابنجوزی، ابنخلکان و غیره، متأثر از عملکرد دوگانه دولت در برابر فرق مختلف شیعه، ضمن ابراز انزجار از عقاید اسماعیلیان و جانب داری از اقدامات ضد شیعی صلاحالدین، در برابر پیروان امامیه و عقاید آنها، با تسامح و انعطاف بیشتری عمل کردهاند. حضور فعال و پررنگ برخی مورخان امامی مذهب این دوره، نظیر قفطی و ابن ابی طی و تعاملات مثبت آنها با دستگاه حاکم، نیز صحت این ادعا را تأیید می کند.صلاح الدین ایوبی (در اواخر سال 565ق/ نیمه 1170م) با تقویت مذهب سنی درصدد تضعیف مذهب اسماعیلی فاطمیان برآمد. او توانست همزمان هم دولت فاطمی را برکنار کند و هم به دعوت دولت خود بپردازد چنانچه در( دهم ذی الحجه ، 565ق/ 25 آوریل م) عبارت حی علی خیرالعمل را اذان حذف کرد و دستور داد تا نام خلفای راشدین را در خطبهها را جایگزین خلفای فاطمی نمایند. همچنین دار الغزل در کنار درب مسجد جامع بنا نمود و آن را به فرقه مالکیه اختصاص داد و به مدرسه القمحیه معروف شد. و دار السعید السعداء را که در ضلع شمالی قصر فاطمی قرار داشت را به خانقاه صوفیه تبدیل کرد و آن اولین خانقاهی بود که در مصر تأسیس شد و مجالس دعا در قصر و دانشگاه الازهر تعطیل شد.( طقوشی، 1374: 35) این تغییرات مذهبی تغییراتی را در انتصاب قاضیان نیز ایجاد نمود و همه قاضیان شیعه اسماعیلیه را برکنار نمود و قاضیان مصری در ماه جمادی الاخر (سال 566ق/1171م )از جمله قاضی صدر الدین ابی القاسم عبدالملک بن عیسی بن درباس المارانی الشافعی را به سمت قضاوت گماشت. از آن زمان مذهب شافعی در مصر مشهور شد. از بارزترین مظاهر تبدیل شدن مذهب به مذهب سنی، انتشار مذهب اشعری بود و صلاح الدین به خاطر تأثیر پذیری از سلاجقه بر این مذهب تعصب داشت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - مقایسۀ داستان حضرت نوح (ع) در تورات و قرآن و بازتاب آن درادبیات فارسی
مهدی رضازاده قزاآن سیروس شمیسا عبدالرضا مدرس زاده یونس حمامی لاله زارشماره 3 , دوره 5 , پاییز 1398داستان حضرت نوح (ع) موضوع مشترک دو متن مقدس تورات و قرآن است. نوح (ع) در تورات شخصیتی است که با وجود برخورداری از صداقت وکمال در دورۀ خویش، نبی نیست و برای همین قسمتی از محتوای داستان در تورات با آنچه که در قرآن بیان میشود متفاوت است. در قرآن نوح به عنوان پیامبری برگزی چکیده کاملداستان حضرت نوح (ع) موضوع مشترک دو متن مقدس تورات و قرآن است. نوح (ع) در تورات شخصیتی است که با وجود برخورداری از صداقت وکمال در دورۀ خویش، نبی نیست و برای همین قسمتی از محتوای داستان در تورات با آنچه که در قرآن بیان میشود متفاوت است. در قرآن نوح به عنوان پیامبری برگزیده و اولوالعزم معرفی میشود که تبشیر و انذار قوم مهمترین دغدغۀ اوست و بنابراین نوع داستان بر مبنای پیراستگی و بیآلایشی او شکل میگیرد. ساخت کشتی، نزول توفان، همسر و فرزندان از موضوعات مشترک این داستان است که روایت توراتی و قرآنی آنها در بیان جزئیات اختلاف دارند.ادبیات فارسی، پیوندی عمیق با آموزههای قرآنی و اسلامی دارد و قصص انبیا در اشعار شاعران و متون نظم و نثر فارسی انعکاس یافته است. همسان انگاری و یا همزمان پنداری برخی از پیامبران سامی با تعدادی از شخصیتهای اسطورهای ایرانی که پیش از ورود اسلام به ایران نیز در داستانها و متون ایرانی وجود داشتهاند بیانگر توجه ایرانیان به پیامبران سامی و داستانهای آنان است. تجلّی داستان نوح (ع) در ادبیات فارسی هم متاثر از روایت قرآنی است. جزئیات اندکی که در تورات ذکر شده و در قرآن به آن اشارهای نشده، در ادبیات فارسی نیز بازتاب داشته است. بهرهمندی متون ادب فارسی از نص قرآنی در داستان حضرت نوح (ع) قابل مقایسه با برداشتهای جزئی از متن تورات نیست. پارهای از اسامی و گوشههایی از داستانها که در قرآن به آنها اشارهای نشده، در متون ادب فارسی انعکاس یافته و این مطلب بیانگر آشنایی ایرانیان با تورات ویا حداقل ترجمههای آن است. این پژوهش با روش توصیفی و اسنادی و با استفاده از ابزار کتابخانهای به مقایسۀ این داستان مشترک در دو متن مقدس پرداخته و انعکاس داستان در ادبیات فارسی را با توجه به تاثیرپذیری مستقیم از طریق قرآن و یا توجه به برخی از مواردی که نشان میدهد کاتبان و ادبا از تورات برداشت کردهاند، مورد بررسی قرار داده است. پرونده مقاله